उपेक्षामा ढिकीजाँतो चुली

विदुर÷जिल्ला सदरमुकाम विदुरबाट नजिकै रहेको ऐतिहासिक तथा प्राकृतिक महत्व बोकेको ढिकीजाँतो चुली अर्थात् फिर्केपकोट उपेक्षा र वेवास्थाका कारण ओझेलमा परेको छ ।
    आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटनको गतिलो सम्भावना बोकेको नुवाकोटको खड्गभञ्ज्याङ, चारघरे र कल्याणपुर गाविसको सबैभन्दा अग्लो भेगमा अवस्थित ढिकीजाँतो चुली संरक्षण र प्रचारप्रसारको अभावमा अलपत्र परेको छ । जिल्लाभित्र र बाहिर अन्य भु–भागलाई एकै थलोबाट एकैसाथ अवलोकन गर्न सकिने उक्तकोटको आवश्यक संरक्षण र विकासमा कसैको ध्यान जान नसक्नु त्यहाँ पुग्ने जो कसैलाई पनि चिन्ताको विषय बन्न सक्छ ।
    समुन्द्री सतहदेखि झण्डै तीन हजार पाँचसय मिटरको उचाइमा रहेको चुली हाल गाईवस्तु चराउने र गोठालाहरूको दिनचर्या बिताउने थलोमा मात्र बनेको छ । चारघरे–४ का पद्मकुमारी भट्टका अनुसार केही वर्षअघिसम्म त्यस कोटको डाँडोमा पुराना ढिकी र जाँतो रहेको थियो । ढिकीजाँतो चुलीको नामले समेत चिनिने यो क्षेत्र त्यहाँका केही जागरुक स्थानिय व्यक्तिहरू बाहेक कसैको पनि आँखा खोजी र चासोका साथ फिर्केपकोटमाथि पर्न सकेको छैन ।
    ऐतिहासिक किल्लाहरूबाट जिल्लाको नामाकरण भएको नुवाकोटका नौ कोटमध्ये फिर्केपकोट पनि एक हो । राष्ट्र एकीकरणका पिता पृथ्वीनारायण शाहद्वारा नुवाकोट एकिकरणको सिलसिलामा निर्माण भएको ढिकीजाँतो चुलीको गढीलाई त्यहाँको भौगोलिक सुन्दरता, उर्वर भूमी र ऐतिहाँसिक महत्वले सिङ्गो जिल्लाको शोभा बढाएको छ । संरक्षण अभावकै कारण दुई सय ५० वर्ष पुरानो किल्लाको भग्नावशेष मात्र भेट्न सकिन्छ । नुवाकोट राज्य एकिकरणमा हालको साततले दरबार क्षेत्रलाई प्रत्यक्ष अध्ययन गरी सजिलैसँग आक्रमण गर्न नौ कोट मध्येको प्रमुख युद्ध आधार किल्ला यसैलाई बनाइएको स्थानिय बुढापाका र बुद्धिजिवीहरूको ठम्याई छ ।
    ५० मिटर चौडाई र २ सय मिटर लम्बाईको क्षेत्रफलमा फैलिएको फिर्केपकोटको टापुको वरिपरि लगाईएको पर्खाल कहीँकहीँ भत्किएको अवस्थामा भेट्न सकिन्छ भने किल्लाको पश्चिमपट्टीबाट किल्ला प्रवेश गर्ने मुलद्वार अझैँ रहेकोले त्यहाँ दरबार समेत रहेको हुनसक्ने स्थानिय जानकारहरूको अनुमान छ ।
    नुवाकोट एकिकरण अघिनै त्यस स्थानमा देवगाडे नामका राजाको वासस्थान रहेको र त्यहीँ दरबार बनाई राज्य गरेका उनले हालको बट्टार बजार र सदरमुकाम विदुरमा चरिरहेका मृग र गाइलाई ढिकीजाातो चुलीबाट बाँड हानेर मारी त्यसै ठाउँमा पु¥याएर मासु खाने गरेको किम्बदन्ती अहिलेपनि ताजै रहेको चारघरेका बद्रीप्रसाद भट्ट बताउँछन् ।
    त्यहाँबाट नुवाकोटसहित आसपासका चार जिल्ला र नुवाकोटकै चालिसभन्दा बढी गाविसहरूको प्रत्यक्ष अवलोकन गर्न सकिन्छ । रसुवा, धादिङ र राजधानी काठमाण्डौसहित सिन्धुपाल्चोक र मकवानपुरका केही भु–भागहरू पनि देख्न सकिने फिर्केपकोटलाई पर्यटकीय गन्तव्यस्थलको रुपमा विकास गर्न सकेमा सिङ्गो जिल्लाको गरिमा बढाउन मद्दत पुग्ने नुवाकोट उद्योग वाणिज्य संघका महासचिव विरेन्द्रराज केसीको भनाई छ । दृश्यावलोकन बाहेक जैविक विविधता र भौगोलिक बनावटको अध्ययनदेखि जडिबुटी खेती र पशुपालनको समेत प्रचुर सम्भावना रहेको यस भेगलाई उपयोग गरिए जिल्लाको आर्थिक विकासमा ठूलै फड्को मार्न सकिने केसीको धारणा रहेको छ ।
    हाल त्यस भेगमा चिराइँतो, पाखनवेद, सिलटिमुर, बोकेटिमुरजस्ता जडिबुटीहरू पाइन्छन् । जसका गर्दा जडिबुटीको व्यावसायिक खेतीको व्यापक सम्भावना छ । हिमश्रृङ्खलाहरूको अवलोकनदेखि त्यस चुलीको चारैतिर डेढ किलोमिटर भन्दा अग्लो चट्टानले बनेको भु–भाग रहेकोले रक क्ल्याइमिङ र बन्जिजम्पको समेत सम्भावना बोकेका कारण पर्यटनका लागी महत्वपूर्ण मात्र छैन यसबाट स्थानिय रोजगारको वातावरण सृजना गर्ने अर्को सम्भावना छ ।
    प्राकृतिक सुन्दरता र भौगोलिक बनावटले सजिएका थोरै स्थानहरूमध्येमा पर्ने यस कोटको विकासमा जिल्ला विकास समिति, पर्यटन विकासको क्षेत्रमा क्रियाशिल संघसंस्था र निकायदेखि स्वयं सम्बन्धित गाविसहरूले समेत वेवास्ता गर्दा यसको अस्थित्व सङ्कटमा पर्ने भएपछि स्थानियवासीहरू चिन्तित बनेका छन् । हालै जिविस नुवाकोटले जिल्लाको पर्यटन विकास गुरुयोजना निर्माण गर्न लागेकाले फिर्केपकोटको ढिकीजाँतो चुलीलाई पर्यटकीय क्षेत्रको रुपमा विकास गर्न पहल
थालिएको शिक्षक रामप्रसाद भट्टले जानकारी दिनुभएको छ । जसका लागी स्थानियले आफ्नै लगानी र जनश्रमदानमा कोटको डेढ किलोमिटर तलसम्म चारघरे गाविसको भट्टगाउँदेखि करिब तीन किलोमिटर मोटरबाटो निर्माण गरिसकेका छन् ।