Saturday, November 14, 2015

विरामी माथी कमिसनको खेल

रसुवाको राम्चेमा बस दुर्घटना भएको खबर आएपछि वीर अस्पतालको राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरका चिकित्सक, नर्स र अन्य स्वास्थ्यकर्मी तयार हुन थाले । बिदामा रहेका डाक्टर र नर्सलाई झिकाइयो । त्यही बेला कोही बेड खाली गराउनतिर लागे, कोही शल्यक्रियामा आवश्यक पर्ने औषधि र जनशक्ति जुटाउन थाले । अस्पतालका निर्देशक डा. बुलन्द थापा आफंै बस व्यवसायी समिति महासचिव रवि रिमालसँग कुरा गरेर घाइतेलाई ट्रमामा उपचार गराउने तयारी भइसकेको सुनाउँदै बाटोको जानकारी लिँदै हुनुहुन्थ्यो । तर, साँझ खबर आयो– हेलिकप्टरमा ल्याइएकालगायत सबै घाइते त्रिवि शिक्षण अस्पताल पु¥याइयो । ती त्रिवि शिक्षण अस्पतालमा प्राथमिक उपचार गरेपछि भने उनीहरूलाई थप बेड नभएको भन्दै भटाभट महाराजगन्जस्थित अर्को निजी अस्पताल ग्रिनसिटी पु¥याइएपछि ट्रमा सेन्टरले गरेको सम्पूर्ण तयारी खेर गयो ।
दक्ष चिकित्सक एवं जनशक्ति र बहुविशेषज्ञ सुविधा भएका सरकारी अस्पतालमा उपचारको तयारी हुँदाहुँदै सरकारी अस्पतालका चिकित्सक र दलालहरूको योजनामा घाइते निजी अस्पताल पु¥याइएका थिए । रसुवा दुर्घटना ८ गम्भीरसहित १८ घाइतेको अहिले ग्रिनसिटी अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ । १५ जनाको राति नै र ३ जनालाई बुधबार बिहान सो अस्पतालमा रेफर गरिएको थियो । ‘वीर अस्पतालको एम्बुलेन्समा ल्याएका बिरामी पनि सुरुमा टिचिङ र पछि निजी अस्पताल पु¥याइएको छ,’ ट्रमा सेन्टरका निर्देशक डा. बुलन्द थापाले भन्नुभयो ।
ग्रिनसिटीका अधिकांश चिकित्सक र नर्स त्रिवि शिक्षण अस्पतालमै कार्यरत छन् । लगानीकर्तामध्ये अधिकांश शिक्षण अस्पतालकै चिकित्सक हुन् । हेलिकप्टरमा ल्याइएका गम्भीर घाइते अधिकांशको शल्यक्रिया गर्नुपर्ने अवस्था छ । शल्यक्रिया गर्नु नपरे पनि सिटी स्क्यान, एमआरआईजस्ता महँगो परीक्षण गर्नुपर्ने र बेड शुल्क पनि महँगो हुनाले निजी अस्पतालले लाखांै कमाउँछन् । यो वापत रेफर गर्ने चिकित्सकदेखि एम्बुलेन्स चालक समेतले मोटो रकम कमिसन पाउने स्रोतले जनाएको छ ।
ट्रमा सेन्टरका निर्देशक डा. थापाले पनि उपचारका लागि ट्रमा अस्पतालले पूर्ण तयारी गरेर बसेपछि घाइतेलाई निजी अस्पतालमा पु¥याएर ठूलो चलखेल गरिएको बताउनुहुन्छ । ‘ए लेबलको ट्रमा सेन्टरमा निर्देशकदेखि १९ सर्जन विशेषज्ञ र २५ अन्य जना डाक्टर घाइते रिसिभ गर्न तम्तयार भएर बसेका थियौं,’ उहाँले भन्नुभयो– हाम्रो करिब ७० जनाको टिम तयार थियो, दलालहरूले निजीमा पु¥याएछन् ।’
वीरका डाक्टरले राति अबेरसम्म कुरेका थिए । एम्बुलेन्स र बस चढेर आएका केही घाइते राति १० बजेतिर ट्रमा सेन्टर पुगेका थिए । अधिकांश आफ्नै पहलमा आएका र उनीहरू खतरामुक्त अवस्थाका रहेको थापाले जानकारी दिनुभयो । उहाँले आफूले नै पासाङल्हामु यातायात व्यावसायी समितिका महासचिवसँग कुरा गरेर ट्रमामा ल्याउन भनेको बताउनुभयो । स्रोतका अनुसार दुर्घटनाका घाइतेको उपचारमा व्यवसायी समितिको पैसा खर्च हुने भएकाले सरकारी अस्पतालमा कम खर्च हुँदा र नक्कली बिलसमेत बनाउन नमिल्ने हुनाले कमिसनका लागि समितिका पदाधिकारी समेत निजी अस्पतालमै पु¥याउन खोज्ने गरेका छन् । ‘सबै मालामाल भए होलान्, तर ए लेबलका सरकारी अस्पतालमा हुने गुणस्तरीय सेवाबाट त बिरामी वञ्चित हुनुपर्यो,’ थापाले भन्नुभयो ।
चिकित्सा क्षेत्रमा बढ्दो निजी लगानी र सरकारी अस्पतालमा कार्यरत चिकित्सकले कमिसनमा बिरामीको व्यापार गर्ने क्रम ठूलो समस्याका रूपमा देखिएको वरिष्ठ चिकित्सकहरू बताउँछन् । उनीहरूका अनुसार यस्ता गम्भीर खालका दुर्घटनाको खबर आउनासाथ निजी अस्पतालहरूले एम्बुलेन्स चालकदेखि राजमार्गका साना क्लिनिक र जिल्लाका निजी अस्पतालसँग मिलेमतो गर्छन् र बिरामीलाई सरकारी अस्पतालमै नलगी निजी अस्पताल पु¥याउँछन् । यसो गर्दा एम्बुलेन्स चालकले बिरामीको अवस्था हेरेर २ देखि ५ हजार रुपैयाँसम्म कमिसन पाउने गरेका छन् । पछिल्ला दिनमा त्रिवि शिक्षण अस्पताल पदाधिकारीसहित वरिष्ठ चिकित्सकहरूले अस्पतालकै वरपर चिरायु, ग्रिनसिटी लगायतका अस्पताल सञ्चालन गरेका छन् । उनीहरू अधिकांश बिरामीलाई बेड, आइसियु नभएको बहानामा निजी अस्पतालमा रेफर गर्छन् ।
अस्पतालको आकस्मिक विभागमा कार्यरत एक जुनियार चिकित्सकले साँझैदेखि निर्देशक दीपक महराले नै ‘बेड छैन सकेसम्म बिरामीलाई निजीमा पठाउनू’ भनेर निर्देशन दिएको उनुभयो । ‘एक जना पनि बिरामीलाई अस्पतालमा भर्ना नगरिनु आश्चर्यको विषय हो,’ हाडजोर्नी विभागका एक चिकित्सकले भने, ‘आकस्मिक अवस्थामा शल्यक्रिया गरेपछि जुन विभागमा लगेर राखे पनि भइहाल्थ्यो ।’ निर्देशक महराले भने यति गम्भीर लापरबाहीप्रति अनभिज्ञता प्रकट गर्नुभएको छ । उहाँले आफू दिनभर व्यस्त भएकाले कुनै जानकारी राख्न नपाएको भन्दै आकस्मिक कक्षकै चिकित्सकसँग जानकारी लिन भन्नुभएको छ ।
आकस्मिक विभागका वरिष्ठ डा. रमेशकुमार महर्जनले आफूहरूले घाइतेको तत्काल सम्भव हुने सबै उपचार गरेको भन्दै भर्ना गर्ने नगर्ने काम विभागहरूको भएको बताउनुभयो । ‘किन अन्य विभागमा भर्ना गरिएन निर्देशकसँग सोध्नुस्,’ उहाँले भन्नुभयो–सर्जरी लगायतका विभागले भर्ना लिएर सर्जरी थाल्नुपर्ने हो, बेड छैन भनेपछि राति नै १५ जनालाई बाहिर पठाइएको हो ।’
डा. भगवान कोइराला अस्पताल निर्देशक हुँदा यसरी बिरामीलाई बिनाकारण रेफर गर्ने डाक्टरलाई कारबाही गर्न थालेपछि केही घटेको थियो । त्यतिबेला अस्पताल प्रशासनले बिरामी रेफर गर्नुपरे कारणसहित सुरुमा अन्य सरकारी अस्पतालमा प्राथमिकता दिने र सरकारीमा बेड नभए मेडिकल कलेजमा रेफर गर्ने निर्णय गरेको थियो । अस्पतालमा डा. कोइराला हटेसँगै नयाँ अस्पतालमा बिरामीको दलाली पुरानै अवस्थामा फर्केको छ । अधिकांश चिकित्सकले घाइते र अन्य बिरामीलाई समेत कमिसनका लागि निजीमा रेफर गर्छन् । ग्रिनसिटी अस्पतालका निर्देशक एलबी टन्डनले अस्पतालमा आइपुगेकाको उपचार भइरहेको बताउनुभएको छ उहाँले घाइतेमध्ये ८ जनाको आइसियुमा र अन्यको वाडमा राखेर उपचार भइरहेको जानकारी दिनुभएको छ । उपचारमा संलग्न डा. विष्णु गौतमका अनुसार घाइतेमध्ये अधिकांशको एमआरआईजस्ता अत्याधुनिक परीक्षण गर्नुपर्नेछ । अधिकांशको हाडजोर्नी, टाउकोको चोट रहेको छ ।
विभिन्न पत्रपत्रिकाहरुको सहयोगमा प्रमुख समाचारदाता

दुर्घटनमा हराएका बालकको परिवारसंगको पुर्नमिलन

रसुवाको राम्चे–३ ग्राङमा मंगलबार भएको बस दुर्घटनामा भाग्यले बाँचेका भोर्ले–५ का रोहित थिङ बेला बेला मुस्काउन खोजे पनि टाउको, आँखा र पिठ्युँमा लागेको चोटको पीडा सहन कठिन हुन्छ । दुर्घटना भएदेखि दिदीको एक बर्षे छोरा रोहितको खोजी गरिरहनुभएका सानीआमा श्रृजनाले उहाँलाई भेट्दा खुसी देख्दा चिन्तित भइन् । दिदीको मृत्युको शोक र छोरा रोहितको पीडाले मेरो मन पोल्यो,’ श्रृजना भन्नुहुन्छ–मैले मन थाम्नै सकिँन ।’
उपचार क्रममा त्रिशुली अस्पताल आइपुगेका बालक रोहितका परिवार नभएको प्रचार भएपछि उनलाई अपनाउन धेरै जना बाल कल्याण कार्यालय आएका थिए । तर महिला तथा बालबालिका कार्यालय नुवाकोटले रसुवाको बाल कल्याण केन्द्रसँग उनका आफन्त खोजीका लागि आग्रह गरेपछि आफन्त भेटिएका थिए । ‘हामीले थाहा नपाएको भए दिदीको फूलजस्तो छोरो अरुले नै लैजाने रहेछन्,’ श्रृजनाले भन्नुभयो– धन्न बेलैमा थाहा पायौं । दिदीभिनाजुको पत्तो लागे पनि रोहितबारे थाहा हुन सकेको थिएन । उहाँका अनुसार साँझको समाचारमा नुवाकोट बाल कल्याण केन्द्रमा एक बालक छन् भनेको सुनेर खोज्न आउँदा दिदिको छोरा फेला परेको हो । रोहित रातभर आमा खोज्दै रोएर नसुतेको सृजना बताउनुहुन्छ ।
चिलिमे जाँदै गरेको पासाङल्हामु बस व्यवसायी समितिको ना ३ ख ५७०६ नम्बरको यात्रुबाहक बस मंगलबार रसुवा राम्चेको साँघुरो घुम्तीमा पुगेर दुर्घटनाग्रस्त हुँदा रोहित बाँच्न सफल हुनुभएको थियो । बस राम्चेको ग्राङ भीरमा सडकबाट धस्सिएर पल्टदैं दुई सय मिटर तल झरेर टुक्रा टुक्रा भएको थियो । दुर्घटनास्थलमै २९ जनाको र ६ जनाको उपचार क्रममा मंगलबार मृत्यु भएको थियो । दुर्घटनामा रोहितका आमा २७ वर्षीया शान्तिमाया थिङ र हजुरआमा विष्णुमाया तामाङको मृत्यु भएको छ । बाबु हितबहादुर तामाङ गम्भिर घाइते हुनुहुन्छ । पछाडी पछ्यौरीले बाँधेर अगाडि दुई हातले चेपिएका रोहित जीवित भेटिए पनि आमा भने जीवित भेटिएनन् । उद्धारमा संलग्न रसुवा प्रहरीले बालकलाई उपचारका लागि जिल्ला अस्पताल त्रिशुली पठाएको थियो ।
सामान्य उपचारपछि रोहितलाई जिल्ला प्रशासन कार्यालय नुवाकोटले जिल्ला बाल कल्याणलाई जिम्मा लगाएको थियो । बुधबार नुवाकोट बाल कल्याणले उनलाई रसुवाको महिला तथा बालबालिका कार्यालयका बाल कल्याण अधिकृत अन्जु ढुंगानामार्फत् सानीआमा श्रृजनाको जिम्मा दिइएको छ । बाबु हितबहादुरको मन्जुरीनामा लिएपछि बालकलाई अहिले मामाघर लगिएको छ ।
रोहितका दुई दिदी ११ वर्षीया प्राकृति र १० वर्षीया प्राप्ति थिङ छन् । ‘आमा नआएपछि घरमा दुई छोरी रोएकारोयै छन्,’ मामाघरका हजुरबुवा कामिछिरिङले भन्नुभयो– नातिनीलाई सम्झाउन सकिएको छैन । आमा खोई भन्छन्, म के भनौं ।’ कक्षा ५ र ३ मा पढ्ने छोरीलाई छाडेर हितबहादुर पत्नी शान्ति आमा र काखे छोरा लिएर मंगलवार सदरमुकाम धुञ्चे जानुभएको थियो । बेलुकासम्ममा जलविद्युत्को सेयर भरेर सदरमुकाम धुञ्चेबाट फर्कने गरी गएकोमा अब कहिल्यै नआउने भएका छन् ।
रोहितका बाबु हितबहादुर भने दुर्घटनामा दाहिने खुट्टा भाँचिएर जिल्ला अस्पताल रसुवामा उपचार गराइरहनुभएको छ । रोहितकी हजुरआमाको पनि दुर्घटनामा ज्यान गएको छ भने हजुरबुवाको मृत्यु भएको ४ वर्ष जति भएको छ ।
क्षमताभन्दा तेब्बर यात्रु बोकेका कारण बस राम्चेको मोडमा दुर्घटना भएको जिल्ला प्रशासन र जिल्ला प्रहरी कार्यालयले निष्कर्ष निकालेका छन् । दुर्घटनापछि बसेको जिल्ला सुरक्षा समिति बैठकले दुर्घटनाको प्रमुख कारण साँघुरो सडक र क्षमताभन्दा बढि यात्रु रहेको ठम्याएका हुन् । मंगलबार चिलिमेका लागि छुटेको बसका अधिकांश यात्रु जलविद्युत् कम्पनीको सेयर हाल्न जानेहरु नै थिए । त्रिशुलीबाट लोकल बस नचलेपछि स्थानीय यात्रु रसुवाबाट चिलिमे जाने पहिलो बसमा चढेका थिए । भित्र र छतमा खचाखच यात्रु भरिएको बस रसुवाको राम्चे–३ ग्राङ पुग्दा नपुग्दै भीरबाट खसेको थियो । अधिकांश मृतक रसुवाका स्थानीय रहेका छन् ।
रसुवाको कालिकास्थानदेखि धुन्चेसम्म १० ठाउँभन्दा बढि पहिरोे छ । पहिरोसँगै सडक एक लेनको मात्र छ । सडकमाथि पहिरो र तल भीर छ । वर्षेनी मुलखर्क, राम्चे र ग्राङमा जाने पहिरो सडकको मुख्य समस्या हुन् । कालिकास्थानदेखि धुन्चेसम्म कालोपत्रे सडक भए पनि राम्चे–३ को ग्राङदेखि मुलखर्कसम्म कालोपत्रे छैन र पहिरोका कारण साँघुरो पनि छ । प्रत्यक्षदर्शीको भनाइ उद्धत गर्दै र क्षमताभन्दा बढि मान्छे चढेको ठम्याउँदै त्यसकै कारण बस दुर्घटना भएको रसुवाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी शिवराम गेलालले बताउँनुहुन्छ ।
यातायात सञ्चालन भएदेखि पासाङल्हामु सडकमा भएको यो पहिलो दुर्घटना भएको रसुवा नागरिक समाजका अध्यक्ष बाबुलाल तामाङले बताउनुभएको छ । पहिरोको जोखिमका कारण ठूलो दुर्घटना हुनसक्ने भन्दै नागरिक समाजले प्रशासनमार्फत् जिल्ला सडक कार्यालय नुवाकोटसँग सडक सुधार्न आग्रह गरेको तामाङले बताउनुभयो । ‘दुर्घटना न्यूनिकरण गर्न प्रशासनले कारबाही गर्दै आएको छ । तर इन्धन अभाव देखाउँदै धेरै सवारीसाधन सञ्चालन गर्न व्यवसायी मान्दैनन्,’ प्रजिअ शिवराम गेलाल भन्नुहुन्छ ।
रसुवा प्रहरीका डिएसपी अवदेश विष्टका अनुसार प्रहरीले बिहीबारदेखि चेक जाँच कडा पारेको छ । क्षमता भन्दा बढि यात्रु हाल्न निषेध गर्ने तयारी प्रहरीले गरेको उहाँले बताउनुभएको छ । इन्धन अभावका कारण यात्रुको कष्ट ध्यानमा राखी जाँच केही खुकुलो बनाए पनि अब क्षमताभन्दा बढि यात्रु नराख्न आग्रह गर्नेदेखि बाटो सुधार गर्न समेत सडक डिभिजन कार्यालय नुवाकोटसँग आग्रह गरेको विष्टले जानकारी दिनुभएको छ ।
निराजन पौडेलको सहयोगमा सृजन ओझा, विदुर इमेज साप्ताहिक

रसुवाको ग्राङ भिरमा कात्तिक १७ गते भएको बस दुर्घटनका मृतकहरु ः

रसुवाका मृतकहरु
१. हाकु–८ का ३४ बर्षिय बुद्धिबहादुर तामाङ,
२. चिलिमे–६ का १९ बर्षिय पासाङ छिरिङ तामाङ
३. सरमथली–८ का २८ बर्षिय सुवासकर्म लामा
४. भोर्ले–७ का ४० बर्षिय बाटुली तामाङ
५. हाकु–८ का ४५ बर्षिय रिसाङ तामाङ
६. भोर्ले–४ का ५५ बर्षिय सोममाया थिङ
७. भोर्ले–४ का २७ बर्षिय शान्तीमाया थिङ
८. धैबुङ–९ का ४४ बर्षिय चरीमाया लो
९. धैबुङ–९ का १९ बर्षिय दिनेश मोक्तान
१०. धैबुङ–९ का २६ बर्षिय इन्दीरा तामाङ
११. गोल्जुङ–३ का ३८ बर्षिय मेन्दो साङबु
१२. भोर्ले–४ का ४६ बर्षिय लालकाजी तामाङ
१३. गोल्जुङ–३ का २३ बर्षिय छेवाङग घले
१४. चिलिमे–२ का ४० बर्षिय लाक्पा तामाङ
१५. चिलिमे–४ का ३२ बर्षिय लाक्पा छोमो तामाङ
१६. चिलिमे–९ का २१ बर्षिय फुर्पू छोमो तामाङ
१७. सरमथली–५ का ४८ बर्षिय नुर्पू गोम्बो
१८. सरमथली–५ का २४ बर्षिय जितमान गोम्बो
१९. भोर्ले–४ का २८ बर्षिय लक्ष्मी थिङ
२०. गत्लाङ–२ का २६ बर्षिय सुदिप लामा
२१. गत्लाङ–६ का २९ बर्षिय प्रबेश लामा
२२. गोल्जुङ–५ का ३ बर्षिय निमा टासि तामाङ
२३. राम्चे–६ का सबडोल तामाङ
२४. भोर्ले– ५ का १८ बर्षिय दीपेन्द्र घलाङ
२५. राम्चे–६ का १ बर्षिय निशा तामाङ
२६. गत्लाङ–८ का १ बर्षिय पेम्वा वाम्देङ तामाङ
२७. गत्लाङ–८ का ४२ बर्षिय पटुक तामाङ
२८. धैवुङ–९ का सेती विक

नुवाकोटका मृतकहरु ः
१. गेर्खु–८ का २३ बर्षिय बिष्णुप्रसाद घिमिरे
२. चारघरे–५ का २८ बर्षिय भुमिनन्द रिमाल ‘रामजी’
३. चारघरे–४ का २९ वर्षिय दुर्गाप्रसाद भट्ट
४. मनकामना–४ का ३५ बर्षिय भरत गुरुङ (चालक)
५. मनकामना–४ २७ का बर्षिय सुदर्शन गुरुङ (सहचालक)

अन्य जिल्लाका मृतकहरु ः
१. गढीमाई–७ बाराका २९ वर्षिय दिपा कुमारी चिमोरिया (सुआहारा रसुवामा कार्यरत)
२. रुपन्देहीका ५३ वर्षिय टिकमबहादुर शाही (गाविस सचिव)
३. सिन्धुली माँझडाँडा–८ का २६ वर्षीयाँ सोनपुरी सुनार


Thursday, November 12, 2015

तिहारको चौथो दिन आज गाई, गोवद्र्धन, गोरुको पूजाआजा

यमपञ्चक अर्थात् तिहारको चौथो दिन आज गाई, गोवद्र्धन, गोरुको पूजाआजा गरी मनाइँदैछ ।
गाईलाई पवित्र मानी पूजा गर्ने वैदिक सनातन कालदेखिको विधि हो । गाईले दिने दूध आमाले खुवाएको दूध जतिकै पौष्टिक हुने भएकाले गाईलाई गौमाता भनी सम्मान गरिन्छ । स्थानीय जातका गाईमा हुने जुरोले सूर्य र चन्द्रमाबाट ऊर्जा लिई दूध, गहुँत र गोबरका माध्यमबाट मानिसमा शक्ति दिने भएकाले गाईको महत्व छ भनी आधुनिक विज्ञानले पनि प्रमाणित गरेको छ ।
गाईको पूजा गरी आजका दिन मीठामीठा परिकार खान दिएमा गाईबाट पाइने शुद्धता सधैँ प्राप्त हुने धार्मिक विश्वास रहेको छ । नेपालका कतिपय भाग र केही समुदायमा कात्तिक कृष्ण औँसीकै दिनमा गाईपूजा गर्ने परम्परा रहे पनि औँसीको अन्त्य र प्रतिपदाको सुरुमा गाईपूजा गर्नुपर्ने शास्त्रीय मान्यता रहेको नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक समितिका अध्यक्ष एवम् धर्मशास्त्रविद् प्रा.डा. रामचन्द्र गौतमले बताउनुभएको छ ।
आज गाईपूजा गरी साउन शुक्ल पूणिर्माका दिनमा दाहिने हातमा बाँधिएको रक्षाबन्धन गाईको पुच्छरमा बाँधिदिएमा मृत्युपश्चात गाईले स्वर्ग जानका लागि वैतरणी नदी तारिदिने धार्मिक विश्वास समेत रहेको छ । आज आँगनमा लिपपोत गरी गाईको गोबरको पर्वत बनाई त्यसलाई गोवद्र्धन पर्वत मानी पूजा गर्ने गरिन्छ । द्वापर युगमा भगवान् श्रीकृष्णले हत्केलाले गोवद्र्धन पर्वत उचाली गोकुलवासीलाई मुसलधारे वर्षाबाट बचाएको सम्झनामा गोवद्र्धनन पर्वतको पूजा गर्ने प्रचलन बसेको हो ।
वर्षभर जोतिएर मानव हितका लागि सेवा गर्ने गोरुलाई पनि आज पूजाआजा गरी मीठामीठा खानेकुरा खान दिने प्रचलन रहेको छ ।

यसपालिको तिहारमा चिल्ला रोटी नपाक्ने

तिहार चिल्ला रोटी पाक्ने चाडको रुपमा पनि चिनिन्छ । तर, यसपालिको तिहारमा चिल्ला रोटी नपाक्ने भएका छन् । किनकी भारतको नाकाबन्दीका कारण तिहारका बेला बजारमा खाने तेलको चरम अभाव छ ।
बिभिन्न मिठाई, सेल रोटी, फिनी रोटीलगायतका परिकार पकाउने तेल नै नभएपछि उपभोक्ता हैरान भएका छन् । खाने तेलनै नपाएपछि सबै गृहिणीलाई तिहारमा सेलरोटी र मिठाई बनाउन समस्या परेको छ । बजारमा अन्य खाद्य सामाग्रीमा ठूलो मूल्यबृद्धिको मार खेपेका उपभोक्ता तिहारकै समयमा तेल नपाएर झन् पीडित छन् । मिठाइलगायत विभिन्न मिष्ठान्न परिकार बनाउने प्रचलनका कारण तिहारमा अन्य समयभन्दा तेब्बर तेलको माग हुने गरेको छ ।
बजारमा अहिले खाने तेल लगभग पाइनै छोडेको छ । केही कम्पनीका तोरीका तेल बजारमा आएपनि सूर्यमुखी र भटमासको तेलको चरम अभाव छ । तिहारका लागी आबाश्यक पर्ने बिभिन्न सामाग्रीहरुको अभाबका कारण यस पालीको तिहार पनी खल्लो हुने निश्चित भएको छ । तिहारलाई बिशेष गरी सेल रोटीको चाड भएकाले नागरीकहरु यस पालीको तिहारमा कसरी रोटी पकाउने भन्ने चिन्तामा डुबेका छन् । बिदुर नगरपालीका वडा नम्बर ३ का गोमा थापा यस बषर््को तिहारमा रोटी नपमाउनेमा पुग्नु भएको छ । रोटि पकाउनका लागी आबाश्यक पर्ने तेल, ग्यास लगायतका सामाग्रीहरुको अभाबका कारण उहाँ सेल रोटी पकाउनका लागी दाउरा खोज्नुपर्ने बताउनु हुन्छ । पोहोर परारको जस्तो यस बर्ष रोटी नपकाउने र थोरै मात्रै दाउरामा पकाउने उहाँले बताउनु भएको छ । ....गोमा थापा....
कतै–कतै भेटिने तोरीको तेल पनि पनि प्रतिलिटर दुई सय ८० रुपैयाँसम्म बिक्री भएको छ । फाटफुट रुपमा भेटिने केही कम्पनिका सूर्यमूखी र भटमासको तेल बजारमा प्रतिलिटर २ सय ४० रुपैयाँसम्ममा बिक्री भइरहेको भेटिएको छ ।
यसै बीच, तिहारमा प्रयोग हुने भाइ मसलाको मूल्य पनि दोब्बर भएको उपभोक्ताहरुको गुनासो रहेको छ । तिहारको भाइमसलामा प्रयोग हुने नरिवल, छोकडा, काजु, किसमिस, फलफूल लगायत सबै बस्तुको भाउ दोब्बर बढेको छ ।
२ सय ५० रुपैयाँ प्रतिकिलो पर्ने नरिवल ५ सय रुपैयाँभन्दा माथि पुगेको छ । अभावका बेला तेल उत्पादक र बिक्रेताहरुले मूल्य बढाएर कालोबजारी गरिरहेपनि सरकारी अनुगमन संयन्त्रहरु भने निष्क्रिय देखिएका छन् । नुवाकोटका ब्यापारीहरु यो संकटमा सामाग्री खरिद गर्न जान समेत नसकेकोले समेत सामाग्रीहरुको अभाव देखिन थालेको छ ।
भुकम्पबाट आर्थिक मारमा परेका नागरिकहरुले जसोतसो दसैं मनाएपनि तिहारमा भने खुत्रुक्कै भएका छन् ।

नेपाल संवत् ११३६

नेपाल संवत् ११३६ आज नेपाल राज्यभर विविध कार्यक्रम गरी मनाइँदैछ । यस संवतलाई हाल नेवार समुदायले नयाँ वर्षका रुपमा मनाउने गरेका छन् ।
राष्ट्रिय विभूति शङ्खधर साख्वाले इस्वि सम्वत आठ सय ८० मा गरिब जनताको ऋण मोचन गरी नेपाल संवत्को सुरुवात गराउनुभएको थियो । नेपाल संवत्ले चन्द्रशम्शेरको शासनकाल १९६० सालसम्म राष्ट्रिय संवत्को मान्यता पाएको संस्कृतिविद् सत्यमोहन जोशी बताउनुहुन्छ ।
लिच्छविकालका राजा राजवदेवको शासनकालबाट सुरु भएको नेपाल संवत् राणाशासनसम्म मौलिक संवतका रुपमा चलेको थियो । लिच्छविकाल अघि शक संवत् प्रचलनमा थियो । नेपाल देशको नामबाट राखिएकाले यो मौलिक संवत् हो ।
विसं १९६० बाट भने नेपाल संवतलाई राष्ट्रिय संवत्को मान्यता दिन छोडिएको थियो । राणा शासनको अन्त्य भई २००७ सालमा प्रजातन्त्रको स्थापना भएदेखि नै नेपाल संवतलाई राष्ट्रिय मान्यताका लागि अभियान चलाइएको छ । नेपाल संवतलाई नयाँ वर्षका रुपमा नेवार समुदायको बाहुल्यता रहेका स्थानमा विशेषरुपमा मनाउने गरिन्छ ।
गरिब जनताको ऋण मोचन गराई सामाजिक सेवाको उत्कृष्ट नमुना प्रस्तुत गरेको र नेपालमा मौलिक संवत समेत चलाएको कार्यको उच्च मूल्याङ्कन गर्दै २०५५ सालमा सरकारले साख्वालाई राष्ट्रिय विभूति घोषणा गरेको थियो ।
आजैको दिन नेवार समुदायमा मह (आत्म) पूजासमेत गरिन्छ । कात्तिक शुक्ल प्रतिपदाका दिन आज नेवार समुदायका मानिसले आफ्नो आत्म पूजा पर्व मनाउने गर्दछन् । मानिसको आत्मा नै सबैभन्दा ठूलो र महत्वपूर्ण भएकाले आत्म पूजा गर्ने परम्परा शास्त्रीय भएको नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक समितिका अध्यक्ष प्रा डा रामचन्द्र गौतम बताउनुहुन्छ ।
आत्म सन्तुष्ट बनाई खुसी राख्न सके देवी देवता पनि प्रसन्न भई आर्शिवाद दिने र जीवन लिएको पनि सार्थक हुने धार्मिक विश्वास समेत रहेको छ ।

खुल्ला कबिता बाचन प्रतियोगिता

नेपाली साहित्यका महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको एक सय सातौँ जन्मजयन्तीको अबसरमा हिजो विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाइएको छ । नुवाकोटमा पनि साहित्य समाज नुवाकोटले खुल्ला कबिता बाचन प्रतियोगिता गरेको छ ।
    कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि कबि तथा समालोचक आरएम डङगोलले नेपाली साहित्यमा महाकबि लक्ष्मी प्रसाद देबकोटाले पुर्याउनुभएको योगदानको प्रशंसा गर्नुभएको थियो । नुवाकोटका बिभिन्न श्रष्टाहरुको सहभागीतामा भएको कबिता प्रतियोगीतामा एलिशा पौड्याल पहिलो हुनुभएको छ ।
    यस्तै दिक्षान्त सिटौला दोश्रो, कोपिला अर्याल तेश्रो, ईश्वरी भट्ट र मनोहारिशा थापाले सान्तव्ना स्थान हालि गर्नुभएको छ । कार्यक्रममा शम्भु शर्मा, मनिश अधिर, भगवती खनाल, कृष्ण प्रसाद सापकोटा, रामकृष्ण गजुरेल, सानु घायल, प्रमिला दाहाल लगायतका  श्रष्टाहरुले महाकबि देबकोटाको स्मरण गर्दे आफ्नो साहित्यिक प्रस्तुतिहरु प्रस्तुत गरेका थिए ।
    साहित्य समाज नुवाकोटका अध्यक्ष बद्रीबृन्द गजुरेलको सभापतित्वमा सम्पन्न भएको कार्यक्रममा नुवाकोट साहित्य प्रतिष्ठान नुवाकोटका अध्यक्ष श्रीराम, नेपाली लेखक संघ नुवाकोटका अध्यक्ष जयराम दाहाल, जनसाहित्यिक मञ्च नुवाकोटका अध्यक्ष राजकुमार पुत्ला, गजलकार पुरु लम्साल लगायतकाको सहभागिता रहेको थियो ।

जिल्लामा दाउराको प्रयोग

खाना पकाउने ग्याँसको चरम अभाव भएपछि नुवाकोट जिल्लामा दाउराको प्रयोग बढ्न थालेको छ ।
    तिहारको सुमयमा सबै भन्दा बढी ग्यासको प्रयोग हुनेमा यस बर्ष ग्यासको अभाब भएपछी दाउराको प्रयोग बढेको हो । दाउराका विकल्पमा ग्याँसको प्रयोग गर्दै आएका उपभोक्ताले  पुनःइन्धनका रुपमा दाउराको प्रयोग गर्न थालेका छन् । एक महिनादेखि बजारमा ग्याँसको चरम अभाव भएपछि उपभोक्ताहरुले दाउराको प्रयोग गर्न लागेका हुन् ।
    नुवाकोटका अधिकाँस स्थानहरुमा आजभोली दाउरा बाल्ने चुलोहरु देखिन थालेको छ । भारतले गरेको नाकाबन्दिका कारण नेपालमा ईन्धनको समस्या भएकाले नागरीकहरुले ग्यासको बैकल्पिक रुपमा दाउरा प्रयोग गर्न थालेका हुन् । जिल्लामा सञ्चालन भएका होटल देखि घरघरमा समेत दाउराबाट खाना पकाउने गरेका छन् ।

शुभकामना आदान प्रदान तथा सास्कृति कार्यक्रम

नुवाकोटको बेलकोट गाउँ विकास समितिमा रहेको पञ्चकन्या उच्च माध्यमिक विद्यालयमा तिहारको शुभकामना आदान प्रदान तथा सास्कृति कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ । कार्यक्रम अनेरास्वबियु पञ्चकन्या मावि कमिटिको आयोजनामा भएको हो ।
    कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि नेकपा एमाले पूर्व विदेश बिभाग सचिब केशव पाण्डले नेपालीको धेरै सस्कृति र परम्परा रहेकोले परम्परा जोगाउन सबैलाई आग्रह गर्नुभएको छ ।
    अनेरास्वबियु पञ्चकन्या मावि कमिटिका अध्यक्ष शुुशिल कोइरालाको सभापतित्वमा सम्पन्न भएको कार्यक्रममा नेकपा एमालेका सचिब बासुदेब कडुवाल, बद्री मैनाली, निलकण्ठ आचार्य, अनेरास्वबियु नुवाकोट क्षेत्र नम्बर एकका अध्यक्ष रितेश तिवारी लगायतकाले शुभकामना मन्तव्य राख्नुभएको थियो । कार्यक्रममा विद्यालयका विद्यार्थीहरुले विभिन्न सास्कृतिक प्रस्तुतिहरु प्रस्तुत गरेका थिए ।