Monday, August 08, 2022

फेरिएको घ्याङ्फेदीको कथा

रामती । नुवाकोटको समुन्द्रटार, रामती, मिश्रभञ्ज्याङ लगायत स्थानीय बजारमा केहि वर्ष अघिसम्म घ्याङफेदीबाट झर्ने जो कोहीका हातमा भारतीय रुपैयाँ हुन्थ्यो ।

घरयासी सरसामान किनेर स्थानीयबासी उकालो लाग्थे, देख्नेहरू बम्बईका कोठीमा पुगेका र  पुर्याउनेहरूका कारण भारु भित्रिएको भन्दै कानेखुसी गर्थे । घ्याङफेदीमा किराना पसल सञ्चालन गर्ने एक ब्यबसायिका अनुसार ८÷१० बर्ष अगाढी सम्म सामान किन्न भारतिय रुपैयाँ बोकेर स्थानीयहरू आउने गरेका थिए । 

साँझबिहानको खानामा दाल, तरकारी, अचारलगायत परिकार बनाउने र चिया पिउने बानी परेका महिला, पुरुष देख्नेबित्तिकै स्थानीयहरू त्यस क्षेत्रका नागरिकहरूले  बम्बइबाट सिकेर आएको भन्ठान्थ्ये । चेलिबेटी बेचविखनको प्रमुख अखडा भनेर नेपालभरि पहिचान बनाएको घ्याङफेदी किस्सा यतिमै सीमित छैन ।

केहि समय कतै गएर गाँउ फर्किदा र राम्रो लाउँदा र खाँदा पनि त्यस क्षेत्रका किशोर किशोरीले एक पटक सोच्नुपर्ने अबस्था थियो । मुलुक संघियतामा गए पस्चात पुनसंरचित भई स्थानीय तह बनेसँगै राज्य र प्रहरी प्रशासनको आँखा त्यस क्षेत्रमा बाक्लिएको हो ।  प्रहरी आएको जानकारी पाएसँगै घ्याङफेदीबाट सिन्धुपाल्चोकको हेलम्बुबाट मानब ओसारपसारमा सम्लग्न हुनेहरू भाग्ने गरेका थिए । गाँउ, टोल र समाजनै मानब तस्करको अखडा बनेको घ्याङफेदी, शिखरबेशी, गाउँखर्क, बेतिनी लगायतका स्थानको परिचय फेर्न स्थानीय युवाहरू कसिएका छन् । गाँउपालिकाले कृषिको पकेट क्षेत्र निर्धारण गरि युवा स्वरोजगार तथा महिलाहरूको लागी आयआर्जनका कार्यक्रम सञ्चालन सुरु भएपछी गाँउबाट किसोरीहरू बेपत्ता हुने क्रम घटेको छ । 

अहिलेपनि दुप्चेश्वर गाँउपालिकाको माथिल्लो क्षेत्रबाट बैदेशिक रोजगारिको नाममा  मानब ओसारपसार तथा श्रम शोषण हुने गरेको प्रहरी/प्रशासनको तथ्याङकले देखाएको छ । बैदेशिक रोजगारिको नाममा दुबै कतार, बहराईन, मलेसिया जस्ता मुलुकहरूमा किशोरीहरू श्रमशोषणमा पर्ने गरेका छन् ।

नुवाकोटमा सञ्चालित आप्रबासन परियोजना सामिले जिल्ला प्रशासन कार्यालय नुवाकोटमा राहदानी बनाउन आउनेहरूको तथ्याङ्क राख्ने र परामर्श दिने काम गर्दै आएको छ । राहदानी बनाउन आउनेहरू कुन देश के का लागी जाने भन्ने सम्म निश्चित नगरि गाँउघरकै चिने जानेका ब्यक्तिको सम्पर्कबाट आउने गरेको सामिले जनाएको छ । त्यस्ता किशोर किशोरीहरूलाई उनिहरूको अभिभाबकसँगै राखेर सामिले परामर्श दिने गरेता पनी छिटो बैदेशिक रोजगारिमा गएर छिटै पैसा कमाओस भन्ने चाहना भएका कारण अभिभाबक सचेत नरहेको पाईएको छ । 

अहिले पनि बेला बेलामा दुप्चेश्वर गाँउपालिकाको बिभिन्न क्षेत्रका किशोरी तथा महिलाहरू सामूहिक र व्यक्तिगत रूपमा हराउनेक्रम रहदै आएको छ । जिल्ला प्रहरी कार्यालय नुवाकोटका प्रहरी प्रमुख रामप्रकाश शाहका अनुसार प्रहरीमा जानकारी आएसँगै उनिहरूको खोजतलास गर्दा कोही भेटिने र कोही जोखिमयुक्त ठाउँमा पुगिसकेको पाइने गरेको छ । 

करिब ८ सय घरधुरी तामाङ समुदायको बसोबास रहेको गाउँमा करिब तीन सयको संख्यामा चेलिबेटी बेचिएको तथ्याङ्क बिभिन्न संघसंस्थासँग छ । सिर्जनशिल रेडपाण्डा आमा समूहका अध्यक्ष शान्तमाया तामाङलाई बितेको कुरा कसैले नकोट्याइदियोस् जस्तो लाग्छ ।  तर जो गाउँमा पुग्छन् उही परिचय फेरी दोहोरिन्छ चेलिबेटी बेच्ने गाँउ । 

पहिला पहिला खान नपाएर, लाउन नपाएर श्रीमती छोरी र बुहारिको बिक्रि हुने गरेको थियो । कुनै समय घ्याङफेदीमा बिबाह गर्ने उमेरका पुरुषहरूले केटी नपाएर त्यसै बुढ्यौली भएका थिए । 

घ्याङफेदीका तत्कालिन वडा अध्यक्ष सुनबहादुर तामाङ ३७ वर्षका लागि जेल गए । २०० महिलालाई बेचेको, वेश्यालय चलाएको अभियोगमा जिल्ला अदालत नुवाकोटले सुनबहादुरलाई कैद सजाय र साढे दुई लाख जरिवानाको फैसला सुनाएको थियो । पँहुच र पैसाको आढमा जिल्ला अदालतको फैसलालाई सर्बोच्चले उल्टाईदिएको थियो । 

२०७० सालभन्दा अघि चेलिबेटी बेचबिखन अलि बढी नै भएको र त्यसपछिका दिनमा बिस्तारै घट्दै गएको छ । अहिले भने बेचबिखनको स्वरुप परिबर्तन भई बैदेशि करोजगषरिको नाममा शोषण हुने गरेको छ । घ्याङफेदीमा मानव बेचबिखनमा संलग्न २५ जनाभन्दा धेरैलाई प्रहरीले सर्वाधिक खोजीको सूचीमा राखेको छ ।

बितेको १३ वर्षको अभिलेख केलाउँदा चेलिबेटी बेचबिखनका मुद्दा पर्नेक्रम पनि रोकिएको छ । अहिलेसम्म ८७ वटा मुद्दा दर्ता भएर १७६ जना पीडक पहिचान गरेको छ । चेलिबेटी बेचबिखन रोकिएता पनी श्रम शोषण तथा शारिरिक शोषणको क्रम नरोकिएकाले त्यसलाई रोक्न उचित कार्यक्रम बनाएर अगाढी बढेको दुप्चेश्वर गाँउपालिकाका अध्यक्ष शंकरबहादुर थापाले बताए । लामो समय सम्म अध्यापन र ब्यबसायमा समय ब्यतित गरेका पालिका 

अध्यक्ष थापाले भुगोल र समस्याबाट आफु परिचित त्यस तर्फ गाँउपालिका सचेत रहेको बताए । 

  गाउँघरबाट कुनै युवति वेपत्ता भए पनि खोजीका लागि प्रहरीमा उजुरी गर्ने परिपाटी अभिभावकको छैन, जसलाई नियाल्नेहरू गरिबीका कारण अर्थोपार्जन नभइरहेको बेला अभिभावकको बाध्यता ठान्छन् । 

घ्याङफेदी, गाउँखर्कको पाँगर, राउतबेसीको छेपार, करेजुङ, बेतिनीको ताप्सापुराङ, पाखा, नाम्सापुराङ लगायत गाउँ उच्च जोखिममा छन् । घ्याङ्फेदी लगायत आसपासका युवा पशुपालन, तरकारी खेती, शिक्षाको सुधारमा उदाहरणीय काम गरी गाउँको परिचय फेर्ने अभियानमा छन् । आज भन्दा १०/१२ वर्षअघि सम्म बेखबिखनको अनुपात धेरै थियो । बेचबिखनमा संलग्न गिरोह यति शक्तिशाली थिए कि जनचेतनामूलक कार्यक्रम लिएर जाँदासमेत त्यस क्षेत्रमा धम्की सहनुपथ्र्यो ।

No comments:

Post a Comment