केरुङ नाकाबाट नेपाली सामान निकासी

विदुर । झन्डै तीन वर्षपछि रसुवागढी नाकाबाट नेपाली सामान चीनतर्फ निर्यात भएको छ । कोरोना महामारीका कारण रोकिएका सामान गएको मंगलबार चीन पठाइएको हो । गएको मंगलबारबाटै अनौपचारिक रूपमा नेपाली सामान चीन निकासी सुरु भएको थियो । विगत लामो समयदेखि स्थगित रहेको स्थलमार्गबाट चीनमा हुने नेपालको निर्यात गएको बुधबारदेखि केरुङ नाकाबाट औपचारिक रूपमा पुनः सुरु भएको ल्हासास्थित महावाणिज्यदूत नवराज ढकालले जानकारी दिए ।

काठमाडौंस्थित चिनियाँ दूतावासले समेत बुधबारको कार्यक्रमको तस्बिर सार्वजनिक गर्दै चीन थप नेपाली सामानको प्रतीक्षामा रहेको जनाएको छ । बाँसका मुढालगायतका विभिन्न सामानले भरिएका ६ वटा कार्गो ट्रक बन्दरगाह हुँदै चीनतर्फ गएको दूतावासले जनाएको छ । मंगलबार पहिलो दिन ५० लाख नेपाली रुपैयाँ बराबरका आठ कन्टेनर सामान निर्यात भएको रसुवा भन्सार कार्यालय प्रमुख नारायणप्रसाद भण्डारीले बताए । २०७६ माघ १५ अघिसम्म रसुवागढी नाका भएर मैदा, बेसार, खुर्सानी, बाँसका मुढा, कुचो, हस्तकलालगायत १८३ भन्दा बढी प्रकारका सामग्री चीनको ल्हासा, सिगात्से, आम्दो, झोंगालगायत ठाउँमा लगिन्थ्यो । २०७६÷७७ मा रसुवागढी नाका हुँदै चीनतर्फ ७३ करोड ३० लाख ३४ हजार मूल्य बराबरको नेपाली सामान निर्यात भएको भन्सार कार्यालयले जनाएको छ ।

कोरोना महामारीपछि यो नाकाबाट निर्यात र मानिसको आवतजावत भने २०७६ माघ १५ देखि नै बन्द थियो । सुरुमा हिमपात र ल्होसार पर्वका कारण निर्यात बन्द भएको थियो । पछि कोरोना भाइरस देखापरेपछि आयातनिर्यात थप प्रभावित बन्यो । रसुवागढी नाका हुँदै करिब डेढ सय व्यापारीले सामान निर्यात गर्दै आएका थिए । ती व्यापारीले केरुङसम्म पु¥याए पनि पछि त्यहाँ जान नपाउँदा गोदाममै थन्किएको हो । निर्यात हुन नपाउँदा ३५ महिनादेखि केरुङको गोदाममा सामान थन्किएका छन् । त्यहाँसम्म जान नपाउँदा उधारोसमेत उठाउन नपाएको पौडेलले सुनाए ।

अहिले यो नाकाबाट दैनिक चिनियाँ १४ कन्टेनर मात्र सामान आयात भए पनि व्यापारीका सामान अझै सहज रूपमा आउन सकेको छैन । रसुवागढी चीनबाट नेपालमा व्यापार हुने सबैभन्दा पुरानो नाका हो । यहाँबाट तयारी कपडा, स्याउ, जुत्ताचप्पल, झोला, मोटरको ब्याट्री, प्लास्टिकका सामानलगायत आयात हुने गरेको छ । 

नेपालबाट चीनतर्फ पस्मिना, गलैंचा, बाँसका मुढा, अम्रिसो, मैदा, वनस्पति घिउ, चाउचाउ, पास्ता, बिस्कुट, जुस, जाम, चिउरा, लप्सी क्यान्डी, चकलेट, सक्खर, चुइँगम लगायत वस्तु निर्यात हुँदै आएको थियोर । अर्को नाका तातोपानीबाट हुने निर्यात व्यापार भने भूकम्पयता चीनले अझै खुलाएको छैन ।

यसै बीच, चीनले करिब साढे दुई वर्षे ‘अघोषित नाकाबन्दी’ तोड्दै नेपालतर्फको नाका खुला गरेको छ । नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रधानमन्त्री भएको दोस्रो दिन मंगलबारदेखि चीनसँगको रसुवागढी नाकाबाट सामान निर्यात सुरु भएको हो । कोभिड–१९ सुरु भएपछि ३० महिनाअघि चीनले आयातनिर्यातमा रोक लगाएको थियो । कोभिड घटेपछि आयात खुकुलो पारे पनि निर्यात भने ठप्प थियो। विगतमा कोभिडको कारण देखाउँदै निर्यात रोकेको चीनले अहिले त्यहाँ कोभिड संक्रमण बढिरहँदा निर्यातका लागि नाका खुला गरेको छ । जब कि कोभिड सुरु भएयता चीनमा संक्रमण दर अहिलेसम्मकै उच्च छ ।

सरकारी अधिकारीले दाहाल प्रधानमन्त्री भएपछि निर्यात सुरु हुनुलाई संयोग माने पनि कूटनीतिक क्षेत्रका केही जानकारले भने यसलाई अर्थपूर्ण रूपमा लिएका छन् । ‘चीन नेपालमा कम्युनिस्ट पार्टीको नेतृत्वमा सरकार बनोस् भन्ने चाहन्थ्यो,’ एक कूटनीतिज्ञले भने, ‘सुखद सन्देश दिन सामान निर्यात गर्न अनुमति दिएको हुनसक्छ ।’ व्यापारीले चीनले आयात–निर्यातमा लगाएको रोकलाई ‘अघोषित नाकाबन्दी’ भन्दै आएका थिए । प्रधानमन्त्री दाहालले शपथ लिएको भोलिपल्टै मंगलबार ६ वटा मालवाहक ट्रकमा सामान चीनतर्फ गएको छ । धेरै लामो समयपछि चीनतर्फ सामान निर्यात सुरु भएको रसुवागढी भन्सारका प्रमुख नारायणप्रसाद भण्डारीले बताए । ‘चीनतर्फ नेपाली उत्पादन निर्यात भएको छ,’ भण्डारीले भने, ‘निर्यातले व्यापारघाटा कम गर्न सघाउ पुग्छ ।’ चीनतर्फ मुडा, तामाका भाँडा, सजावटका सामग्रीलगायत सामान निर्यात भएको भन्सारले जनाएको छ । ‘एक दिनमै ५० लाख रूपैयाँ मूल्यको सामग्री निर्यात भयो,’ भन्सारप्रमुख भण्डारीले भने, ‘नियमित निर्यात भयो भने व्यापारघाटा कम गर्न सघाउ पुग्छ ।’ यसले सकारात्मक सन्देश गएको उनले बताए। रसुवागढी नाकाबाट निर्यात सुरु भए पनि तातोपानी नाकाबाट अहिले पनि निर्यात बन्द छ । विगतमा आयात खोलेको भए पनि थोरै गाडी मात्र आयात गर्न दिँदै आएको छ । कोभिड सुरु हुनुअघि दैनिक सयभन्दा बढी गाडी चीनबाट आउँथे । अहिले दैनिक १४ गाडीबाट मात्र सामान आयात भइरहेको छ ।

नेपालले अमेरिकी सरकारको मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेसन (एमसिसी) परियोजना सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेपछि चीन असन्तुष्ट रहँदै आएको हो । दाहालको नेतृत्वमा सरकार बनेपछि चीन खुसी भएको कूटनीतिक क्षेत्रका जानकार बताउँछन् । चीनका लागि नेपालका पूर्व राजदूत राजेश्वर आचार्यले नाका खोल्नु सुखद पक्ष भएको बताए । दाहाल प्रधानमन्त्री भएसँगै निर्यात हुनुलाई भने उनी संयोग मान्छन् । ‘निर्यात प्रक्रिया यसअघि बढेको हुन सक्छ,’ आचार्यले भने, ‘दाहाल प्रधानमन्त्री भएलगत्तै निर्यात हुनु संयोग होला ।’

चीनले नेपालमा कम्युनिस्ट नेतृत्वको सरकार होस् भन्ने चाहना भने राखेको पूर्वराजदूत आचार्यले बताए। ‘विगतमा चिनियाँ राजदूतले कम्युनिस्ट सरकार बनोस्, दुई दलको एकीकरण नभत्कियोस् भनेर दौडधुप गरेको देखियो,’ उनले भने, ‘दाहाल नेतृत्वमा नयाँ सरकार बनेकामा चीन खुसी र सकारात्मक भने भएको हुनसक्छ ।’ चीनले कोभिडको बहाना बनाउँदै रसुवागढी र तातोपानी नाका पटक–पटक बन्द गरी दुःख दिएको भन्दै व्यापारीले गुनासो गर्दै आएका थिए । थोरै संख्याका ट्रकबाट सामान आयात गर्न दिए पनि निर्यात बन्द नै थियो ।

रसुवागढी भन्सारका प्रमुख नारायणप्रसाद भण्डारीले गत सातादेखि नै निर्यातका लागि अनुमति दिने संकेत गरेको बताए । ‘चीनतर्फ निर्यात अनुमति दिने अनौपचारिक सूचना गत साता नै आएको थियो,’ भण्डारीले भने, ‘लामो समयदेखि रोकिएको निर्यात मंगलबारदेखि सुरु भयो ।’ लामो समयदेखि चीनसँगका दुई नाका रसुवागढी र तातोपानी नाकाबाट सहज रूपमा सामान आयात भएको छैन । व्यवसायी र स्थानीयले नाका पूर्ण रूपमा सुचारु गर्न पहिलेदेखि नै माग गर्दै आएका थिए । चीनले अघोषित नाकाबन्दी गरेको आरोप लगाउँदै नाकाबाट आयात–निर्यात सुचारु गर्न व्यापारीले सरकारको ध्यानाकर्षणसमेत गराएका थिए ।

कोभिडपछि चिनियाँ पक्षले कडाइ गर्दै नेपाल आउने थोरै ट्रक मात्र छाडेको थियो । लामो समय सयौं ट्रक चीनतर्फ अड्किएका थिए । सुरुमा कोभिडका कारण कडाइ गरेको बताउने चिनियाँ पक्षले कोभिड कम हुँदा पनि थोरै गाडी मात्र नेपालतर्फ पठाउने गरेको थियो । नेपाली बजारमा चिनियाँ सामानको वर्चस्व छ । तातोपानी र केरुङबाट सामान आयात गर्दा १८÷२० दिनमै आइपुग्छ । भारतको कोलकाताबाट कन्टेनरमा 

नेपालसम्म सामान आइपुग्न करिब ४०÷४२ दिन लाग्छ । तातोपानी र केरुङ हुँदै आयात गर्दा आधा समय कम लाग्ने भएकाले व्यापारीहरू चीनतर्फबाटै सामान ल्याउन चाहन्छन् । तर चिनियाँ पक्षले नेपाली व्यवसायीको मागलाई बेवास्ता गर्दै आएको छ । नेपाली व्यवसायी र सरकारले नाकाबाट आयात हुने गाडीको संख्या बढाउन पटकपटक आग्रह गरे पनि चिनियाँ पक्षले सुनुवाइ नगर्दा नेपाली व्यवसायी मर्कामा छन् ।